Erdoğan Sözer 
Ölümün her belirtisi herkeste ortaya çıkmayabilir. Ancak uzmanlara göre birçok insan aşağıdaki belirtilerin herhangi bir kombinasyonunu son günlerinde veya saatlerinde yaşamaktadır. Keza kişi eğer suni solunum, beslenme hortumu gibi yaşam desteği alıyorsa ölüm süreci farklı olabilir.
1) İştah kaybı
Kişide enerji azalması yaşanır. Yemeklere veya sıvılara karşı direnç gösterebilir veya reddedebilir. Yahut sadece az miktarda mamamsı yiyecekler kabul edebilir. Hazmı zor olan et ilk reddedilen yiyeceklerden biri olabilir. En sevilen yiyecekler bile kişi tarafından istenmez. Yaşamın sonuna doğru ise fiziksel olarak yutamaz hale gelebilir.
2) Fazlasıyla yorgunluk ve uyku
Metabolizmanın yavaşlamasından, az yiyecek ve içecek alımının vücutta susuzluğa yol açmasından dolayı kişi günün büyük bölümünde uyumaya başlayabilir. Uykudan uyandırılması zorlaşır. Yorgunluk o kadar belirgindir ki, çevresindekilere dair farkındalığı dahi kaybolabilir.
3) Giderek artan fiziksel güçsüzlük
Yemek yemede azalma ve enerjisizlik, kişinin kafasını kaldırma veya yatakta doğrulma gibi şeyler için bile enerjisinin olmamasına yol açar. Kişi pipet ile bir sıvıyı dahi içemeyebilir.
4) Zihnin bulanıklaşması ve yönelim kaybı
Organlar bozulmaya başlar. Buna beyin de dahildir. Bilinç değişime uğramaya meyillidir. Kişi nerede olduğunun ve odada kimlerin olduğunun farkında olmayabilir. Daha az konuşmaya ve cevap vermeye başlayabilir. Odada başkaları tarafından görülmeyen kişilerle konuşabilir. Anlamsız şeyler söyleyebilir. Zamanı karıştırabilir. Huzursuzlanarak çarşaflarla bile tartışabilir.
5) Zor nefes alma
Kişinin nefes alıp vermesi düzensiz ve zor bir hale gelebilir. Cheyne-Stokes denilen, derin ve yüksek sesle nefes almayı takiben 5 saniye ile 1 dakika arasında nefes almama (apne) olabilir. Bunun akabinde de derin ve yüksek sesli nefesin devam etmesi ve yine yavaşça azalması şeklinde belirgin bir nefes alıp verme duyulabilir.
6) Sosyal geri çekilme
Beden faaliyetleri azaldıkça kişi etrafındakilere olan ilgisini yitirebilir. Hiç konuşmayabilir veya anlaşılamayan bir şekilde mırıldanabilir. Sorulara cevap vermeyi bırakabilir. Sadece başka bir tarafa bakabilir. Bunların yanısıra kişi sosyal açıdan geri çekilmeden birkaç gün önce beklenmedik bir şekilde dikkatli ve ilgili olarak sevenlerini şaşırtabilir.
7) İdrara çıkmada değişiklikler
Az tüketim (kişi yiyecek ve içeceğe olan ilgisini kaybettiğinden) az boşaltıma neden olur. Ölüm sürecinin bir parçası olarak tansiyonun düşmesi (diğer semptomlarla bilirlikte olduğundan bu dönemde tedavi edilmez) böbrek faaliyetlerinin azalmasına yol açar. İdrar yoğun kahverengimsi, kırmızımsı veya çay renginde olabilir. Ölüm sürecinin sonlarına doğru ise mesane ve bağırsak kontrolünün kaybı ortaya çıkabilir.
8) Ayak ve bileklerde şişme
Böbrekler vücut sıvılarını işleyemez hale geldikçe sıvılar birikerek kalpten uzak olan bölgelerde, özellikle ayak ve bileklerde toplanabilir. Bu bölgeler ve bazen de el, yüz veya ayaklar şişmiş bir görüntüye bürünebilir.
9) Parmak uçlarında soğukluk
Ölümün dakikalar veya saatler öncesinde, kişinin kan dolaşımı hayati organlara destek verebilmek için vücudun merkezinden uzak yerlerden geri çekilir. Bu olurken vücudun uzantıları (eller, ayaklar, parmaklar) belirgin bir şekilde soğur. Tırnak dipleri daha solgun ve mor görünebilir.
10) Alacalı damarlar
Ölümün yaklaştığının geç ortaya çıkan belirtilerinden biri de solgun ve grileşmiş cilt üzerindeki belirgin bir şekilde görülebilen morumsu/kırmızımsı/mavimsi alacalanmalardır. Bu, azalan kan dolaşımının bir sonucudur. İlk olarak da ayak tabanlarında görülür.
İlgili yazı: Türkiye’de her yıl kaç kişi hayatını kaybediyor?
