Türkiye’de ilk nü fotoğrafı kim çekti?

Araştırmalara göre, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş döneminde bazı çıplak ya da pornografik içerikli kartpostalların olduğu biliniyor.

Hatta Beyoğlu’nda faaliyet gösteren dönemin ünlü fotoğrafçılarının çektikleri çıplak fotoğraflar da mevcut.

Ancak isimlerine zarar gelmemesi ve ticari itibarlarının sarsılacağını düşündükleri için çektikleri fotoğraflara ya imza atmıyorlardı ya da başka isimlerle çıplak fotoğraflar çekmişlerdi.

TÜRK FOTOĞRAFINDA ÇIPLAK

Türk fotoğrafında çıplaklık deyince bu yönde ilk ciddi çalışma, fotoğraf tarihi araştırmacısı Alberto Modiano tarafından yapıldı.

Örneklerine dünya kütüphanelerinde sık sık rastlanılan böyle bir toplu çalışma Türkiye’de ilkti ve Modiano’nun “Türk Fotoğrafında Çıplak” adlı kitabı sayesinde 101 Türk fotoğrafçısının eserleri gün yüzüne çıktı.

Modiano, araştırmaları sırasında, ilk çıplak nü fotoğraflarından birine, 1931’in Mayıs ayında çıkan Foto Süreyya dergisinde rastladı. Ancak, bu fotoğraflar Süleyman Süreyya tarafından çekilmemişti ya da dışarıdan gelen bir fotoğraftı. Cumhuriyet döneminde ise -o da bir kitap kapağında olan- tek bir örnek bulunmaktaydı.

Yazar bunu şöyle anlatıyor:

“Erken Cumhuriyet döneminde fotoğraf sanatının emeklediği yıllarda İstanbul Gayret Kitabevi tarafından yayınlanmış A. Fuat Aral imzalı ve 1941 tarihli “Kendi Kendine Fotoğrafçılık” isimli kitabın kapağı konu hakkındaki düşüncelerimizi bir kez daha sorgulamamıza neden olmaktadır. Kapak fotoğrafında göğüslerinden biri görünür durumda ve bir eliyle ok tutmuş diğer eliyle de oku germiş bir kadın vardır. Güzel vücutlu kadın bir amazonu çağrıştırmaktadır. Söz konusu yayın kapağı, 1930-40’lı yıllarda ahlaki değerlerine önem veren bir toplumun sanata bakış açısını yansıtmaktadır.”

Cumhuriyet döneminde nü fotoğraf konusunda çalışanlardan birisi de ressam Münif Fehim’di.

Fotoğraf tarihçisi Seyit Ali Ak, Münif Fehim’in çektiği nü fotoğrafları görmüş, kendisinden istemiş ancak bu çalışmalar, belki de ressam hakkında kamuoyunda yaratacağı baskı nedeniyle bilim dünyasının hizmetine sunulamadı.

YÖNETMEN BAHA GELENBEVİ

Bütün bu anlatımların ardından ilk nü fotoğrafı çekenin kim olduğu “şimdilik” bilinmiyor. Fakat Modiano, nü fotoğrafına imza atması nedeniyle bu ünvanın Baha Gelenbevi’ye verilmesini uygun görüyor.

15 yılda 9 film yöneten Baha Gelenbevi, ilk nü fotoğrafını 1950’lerde çekti. Döneme ilişkin bilgiler yetersiz olması nedeniyle bu fotoğrafın çekildiği sırada, Gelenbevi’ye yönelik bir baskının yaşanıp yaşanmadığını bilemiyoruz.

Fakat Gelenbevi’nin fotoğraflarının en çok dikkat çekici yanı, kadın modelin yüzünün gizlenmemiş olması onun baskılara karşı bir tavır alma ihtiyacı içinde olduğunu gösteriyordu.

Gelenbevi’nin ardından, Mustafa Kapkın, Muhlis Hasa ve Cemal Turgay bu çalışmaları devam ettiren sanatçılar oldu.